LỄ HỘI HOA LƯ – NINH BÌNH

Nhắc đến Ninh Bình người ta không chỉ nghĩ ngay đến những cảnh đẹp non nước hữu tình mà còn là những đặc trưng về văn hóa, lễ hội. Lễ hội Hoa Lư Ninh Bình (lễ hội Trường Yên) là một trong những lễ hội độc đáo và được mong đợi trong năm.

Trải qua lịch sử dài hơn 1.050 năm, lễ hội Hoa Lư đến nay vẫn mang những giá trị nổi bật về văn hóa, lịch sử. Lễ hội Hoa Lư đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam.

Lễ Hội Hoa Lư - Nét văn hóa lịch sử

Vùng đất Ninh Bình có tên gọi là phủ Trường Yên từ thời nhà Lý cho đến các triều đại về sau. Do đó lễ hội lớn của vùng đất này cũng có tên gọi là lễ hội Trường Yên. Đến 2016 thì tên gọi "lễ hội Trường Yên" được điều chỉnh tên gọi thành "Lễ hội Hoa Lư". Lễ hội Hoa Lư Ninh Bình được diễn ra vào đầu tháng 3 âm lịch (từ 6/3 - 10/3).

Hơn 1000 năm về trước, Đinh Bộ Lĩnh sau khi dẹp loạn 12 sứ quân đã lên ngôi hoàng đế với hiệu là Đinh Tiên Hoàng. Dưới triều Đinh - Hoa Lư đã được chọn làm kinh đô của nước Đại Cồ Việt. Đây là nhà nước phong kiến tập quyền đầu tiên của đất nước ta. Tiếp sau đó là sự nối nghiệp của nhà Lê. Nhà Lê cũng có những chiến công lịch sử trong việc đánh Tống bình Chiêm, toàn vẹn lãnh thổ bờ cõi.

Theo sử sách, lễ hội Trường Yên là một lễ trọng, một Quốc Lễ để tưởng niệm các vị Hoàng đế, anh hùng dân tộc: Vua Đinh Tiên Hoàng Đế và Lê Đại Hành. Cứ đến ngày diễn ra lễ hội hàng năm, triều đình Thăng Long hay triều đình Huế đều có cắt cử các vị quan đại thần trở về nơi đây tham dự và làm chủ việc tế lễ.

Giá trị độc đáo của lễ hội Hoa Lư Ninh Bình

Ngay từ khi mới ra đời, lễ hội Trường Yên (lễ hội Hoa Lư) đã mang đậm những nét văn hóa độc đáo của dân tộc. Những giá trị truyền thống này vẫn được người dân Hoa Lư giữ gìn và duy trì đến tận ngày nay. Điều này thể hiện qua những phần lễ hội linh thiêng và đậm sắc màu dân tộc.

Lễ hội Hoa Lư được chia làm 2 phần: phần lễ và phần hội. Phần lễ bao gồm lễ mở cửa đền, lễ rước nước, lễ dâng hương, lễ rước lửa, Lễ mộc dục, lễ tiến phẩm, lễ rước kiệu và lễ hội hoa đăng.

Phần lễ được mở đầu bằng lễ mở cửa đền trước ngày diễn ra lễ hội 1 ngày. Phần lễ mở cửa đền được diễn ra ở 2 đền Vua Đinh Tiên Hoàng và đền Vua Lê Đại Hành. Đồng thời, lễ xin thần linh và hai vị vua phù hộ cho lễ hội được tổ chức thành công tốt đẹp. Những người thực hiện nghi lễ này đều các các bậc trưởng lão của làng, am hiểu về lễ tế. Khi tế lễ trang phục cũng chỉn chu quần trắng, áo the, khăn xếp.

Cái tên lễ mộc dục được gọi cho phần lễ tắm tượng thần. Lễ này thường được tiến hành vào nửa đêm hôm trước ngày khai hội. Sau khi làm lễ cáo thần, người dân làm thực hiện việc tắm tượng. Lễ mộc dục chuẩn bị đầy đủ áo, mũ cho các tượng thần để chuẩn bị cho đám rước thần vào ngày khai hội.

Lễ rước nước sẽ diễn ra vào sáng ngày 8/3 âm lịch, là nghi lễ mở đầu cho ngày khai hội. Hoạt động rước nước được sự có mặt của nhiều người dân tham gia, cùng hướng về nguồn cội của dân tộc.

Lễ rước lửa là nghi thức thực hiện ở 2 đền thờ vua Đinh như một sự kết nối giữa nơi sinh ra, quá trình trưởng thành, hoàn thành sứ mệnh đất nước và kết thúc tại nơi ông lên ngôi Hoàng Đế. Ngọn lửa thiêng được thắp sáng và rước từ đền thờ Đinh Bộ Lĩnh (Gia Viễn, Ninh Bình) đến đền Vua Đinh Tiên Hoàng (Trường Yên, Hoa Lư). Lễ dâng hương diễn ra để cho dân chúng trăm họ trở về kính lễ với đức tiên đế. 

Các lễ khác của phần Lễ: Lễ tiến phẩm, lễ rước kiệu, lễ hội hoa đăng đều diễn ra với không gian hết sức trang trọng, thể hiện tấm lòng biết ơn, tưởng niệm của nhân dân. 

Phần hội của lễ hội Hoa Lư được diễn ra với đa dạng các trò chơi dân gian đặc sắc: tập trận, đua thuyền, múa gậy, thi hát chèo,... Một số trò chơi hội đặc trưng và tiêu biểu của lễ hội Hoa Lư có thể kể đến như:

- Khai mạc lễ hội: màn diễn sân khấu đương đại để khai mạc phần lễ hội Hoa Lư, đều được truyền hình trực tiếp. Sau phần giới thiệu, diễn văn khai mạc và phát biểu là màn trống hội Hoa Lư. Các màn biểu diễn nhàm tái hiện lại những mốc sự kiện lịch sử trọng đại diễn ra tại kinh đô Hoa Lư xưa như: sự kiện lên ngôi của các vị hoàng đế, đánh thắng giặc Tống, dời đô về Thăng Long,...

- Cờ lau tập trận: Như một trò chơi tái diễn ra những buổi tập dượt, rèn luyện của vua Đinh tuổi niên thiếu. Trò chơi có sự tham gia của 60 em thiếu niên 13-15 tuổi. Lựa chọn một em khôi ngô nhất đóng Đinh Bộ Lĩnh và các em còn lại sẽ là thành phần của 3 quân. Hội diễn thể hiện ý chí của vị anh hùng họ Đinh và ba quân.

- Xếp chữ Thái Bình: Tham gia màn diễn này gồm có 120 thiếu nữ mặc áo tứ thân màu xanh, tay cầm cờ, dựa theo nhịp trống giục 3 tiếng một mà chạy kéo chữ. Từng hàng, từng hàng sẽ lần lượt kéo các chữ để tạo nên chữ "Thái Bình". Phần biểu diễn cùng hình ảnh chữ "Thái Bình" nổi bật sau khi hạ cờ mang ý nghĩa tưởng nhớ đến niên hiệu mà vua Đinh Tiên Hoàng đặt khi lên ngôi.

Những nét độc đáo của lễ hội Hoa Lư đã và đang thu hút sự yêu mến của du khách thập phương khi đến Ninh Bình. Trải qua thời gian hơn 1.050 năm, Lễ hội Hoa Lư đã gắn liền và ăn sâu vào tiềm thức của mỗi người dân Ninh Bình. Những giá trị truyền thống vẫn vẹn nguyên truyền từ đời này đến đời sau như sự tiếp nối của dòng chảy lịch sử. Người dân Ninh Bình nói riêng và người dân Việt Nam nói chung vẫn luôn hướng về cội nguồn dân tộc.

Chịu trách nhiệm nội dung: Nhật Qui

--------------------------------------------